– 1. Racjonalizacja. Każdy z nas pragnie postępować rozsądnie, opierając się na możliwych do przyjęcia motywach. Jeśli działamy impulsywnie lub pod wpływem motywów, do których nie chcemy się przyznać nawet sami przed sobą, często interpretujemy to, co zrobiliśmy, w ten sposób, aby wydawało nam się, że postępowaliśmy racjonalnie. Wynajdywanie logicznych powodów lub wyglądających wiarygodnie usprawiedliwień dla tego, co zrobiliśmy impulsywnie, zwane jest racjonalizacją. Racjonalizacja nie oznacza „racjonalnego postępowania”, oznacza natomiast takie uzasadnianie swego postępowania zgodnie z uznawanymi przez siebie motywami, aby nam się wydawało, że. postąpiliśmy racjonalnie.
W poszukiwaniu raczej „dobrej” niż „prawdziwej” przyczyny tego, co robimy, możemy posłużyć się szeregiem usprawiedliwień. Wymówki te zwykle wyglądają wiarygodnie i okoliczności, które służą nam za usprawiedliwienie, mogą być prawdziwe: po prostu nie mówią one wszystkiego. Szereg krótkich przykładów może posłużyć do wykazania, jak bardzo racjonalizacja jest rozpowszechniona. Poniższa klasyfikacja oparta jest na pracy Symondsa (1949), z której zaczerpnięto również część przykładów
Szukanie usprawiedliwienia w dziedzinie upodobań: dziewczyna, której nie zaproszono do tańca, mówi, że gdyby ją poproszono, to by i tak nie poszła tańczyć, ponieważ nie podoba jej się nikt z obecnych na zabawie
– 2. Składanie winy na okoliczności i na innych ludzi: ..Matka nie obudziła mnie”, „moje narzędzia były tępe” (Zwróćmy uwagę, że przy racjonalizacji, w odróżnieniu od rozmyślnego kłamstwa, rzeczywiście tak było, że matka nie obudziła syna, a narzędzia istotnie były tępe. Lecz matka mogła się spodziewać, że syn, jak zwykle, nastawił budzik, a naostrzenie narzędzi mogło być obowiązkiem tego, kto ich używał).
– 3. Skłonność do odwlekania jako usprawiedliwienie: „Właśnie miałem zatelefonować, aby powiedzieć ci o tym”.
– 4. Konieczność jako usprawiedliwienie: „Kupiłem ten nowy model, ponieważ stary wóz musiałby przejść przez mnóstwo kosztownych napraw, aby wytrzymał do przyszłego roku”.
– 5. Porównanie z innymi jako usprawiedliwienie: „Jeśli Jankowi pozwolono to robić, przypuszczam, żc ja mogę to robić także”.
Leave a reply