Blog Archives

Psychologowie kliniczni i doradcy psychologie zn i. Największym zainteresowaniem jako zawód cieszy się obecnie wśród psychologów psychologia kliniczna. Typowy psycholog kliniczny pracuje w instytucji zapewniającej opiekę lub leczenie – w szpitalu psychiatrycznym, zakładzie dla opóźnionych w rozwoju umysłowym, więzieniu, sądzie- dla nieletnich, klinice zdrowia psychicznego, w służbie zdrowia uniwersytetu lub kolegium, a także w klinice poradnictwa dziecięcego. Jego powiązania z zawodem lekarskim, szczególnie z psychiatrą, są ścisłe, o czym dowiedzieliśmy się już w rozdziale 19.

Czynności przymusowe są wykonywane całkiem automatycznie, towarzysząca im emocja jest zwykle słaba, co daje fałszywe pojęcie o głębi uczuć leżących u podłoża tych czynności. Kompulsywna osoba może jednak przejawiać niezwykle silną emocję, gdy z jakiegoś powodu jej rytualne zachowanie się zostanie przerwane, W ten sposób ukazuje ona pośrednio, że w rzeczywistości to zachowanie jest silnie motywowane. Dlaczego? Po pierwsze, rytualna czynność zastępuje coś innego, z czego dana osoba nie zdaje sobie sprawy. Drgające ramię może zastępować czynność bicia w gniewie: mruganie oczyma może symbolizować spojrzenie na jakąś zakazaną scenę, a jednocześnie wyraża konflikt – patrzeć czy nie patrzeć, unikanie szpar w chodnikach może symbolizować unikanie pokus. Po drugie, wykonywanie tego rytuału bez odczuwania emocji, nieświadomie upewnia daną osobę, że niebezpieczny czy zakazany czyn, który zastępuje czynność przymusowa, nie zostanie dokonany: pokusa została odparta z powodzeniem.

W nauce, w każdym okresie jej rozwoju, istnieją aktualne ośrodki najbardziej żywych zainteresowań, pracuje się nad nowymi problemami, a dawniejsze zagadnienia formułuje się na nowo w taki sposób, że stają się one ponownie atrakcyjne. Aby spojrzeć z pewnej perspektywy na teraźniejszość i przyszłość psychologii, warto jest zanotować pewne zmiany, jakie zachodziły w niej w przeszłości.

Z bardziej skrajną formą odrzucenia behawioryzmu spotykamy się w różnych odmianach fenomenologii, egzystencjalizmu oraz psychologii humanistycznej. Na przykład, eksperymentalna fenomenologia Fritza Heidera (1958) została przez niego nazwana psychologią „naiwną” Bierze ona rzeczy takimi, jakimi ktoś je widzi i nie próbuje sprowadzić ich do innego poziomu wiedzy. Znaczy to, że mówiąc o doznaniach subiektywnych, nie trzeba odbiegać daleko od nich i sprowadzać ich do fizjologii czy chemii, aby je „wyjaśnić”. Egzystencjalizm i psychologia humanistyczna skłonne są odrzucać podejście biologiczne charakterystyczne dla psychologii amerykańskiej, widząc problemy psychologii raczej w kategoriach ludzkich wartości, ludzkich zainteresowań, niepowtarzalności jednostki, sensu jej życia oraz przeznaczenia.

Wolpe podaje, że uzyskał wysoki procent pomyślnych rezultatów, stosując wobec ludzi metody terapeutyczne opracowane według tej teorii. Adaptując tę teorię do potrzeb psychoterapii ludzi, Wolpe zaczyna od ustalenia hierarchii sytuacji wzbudzających lęk w pacjencie, tj. wykrywa za pomocą wywiadu i dyskusji, jakie sytuacje wywołują najgwałtowniejsze reakcje, a jakie wywołują jedynie lekki niepokój. Zaczynając od najmniej niepokojących sytuacji, które odpowiadają trzymaniu kota w odległym pomieszczeniu, przezwycięża łagodny lęk, sprawiając, że miejsce jego zajmuje zwykle odprężenie lub reakcja pozytywna. Pacjent, przechodząc stopniowo całą hierarchię sytuacji lękowych w tempie odpowiednim dla siebie, jest w końcu zdolny reagować w sposób adekwatny na sytuację, która była dla niego najbardziej niepokojąca czy przerażająca, pozbywając się irracjonalnych nerwicowych objawów.

II wojna światowa była świadkiem powstania wielu skomplikowanych instrumentów, takich jak urządzejnia radarowe służące do wykrywania samolotów oraz urządzenia dźwiękowe stosowane przy wykrywaniu okrętów podwodnych. W kabinie samolotu pojawiło się mnóstwo aparatów wskaźnikowych, niemal zbyt wiele, by jeden człowiek mógł śledzić tarcze ich wszystkich. Pilot, musiał jednak odczytywać i rozumieć wskazania właśnie tych wszystkich instrumentów. Gdyby błędnie od- działania maszyny z człowiekiem. Jeśli maszyna jest zaprojektowana starannie, odpowiednio do fizycznych wymiarów i możliwości fizjologicznych i psychologicznych człowieka, praca będzie wykonywana lepiej.

Badania, przeprowadzone przez HovIan- da, Lumsdaine’a i Sheffielda (1949) miały na celu ustalenie, która metoda przekonywania jest bardziej skuteczna: przedstawienie tylko jednego stanowiska czy też obu, przy czym faworyzuje się jedno z nich. Badania te prowadzono pod koniec II wojny światowej, gdy chodziło o to, aby amerykańscy żołnierze nie spodziewali się, że wojna z Japończykami zakończy się wkrótce po zakończeniu wojny w Europie.

Z powyższych rozważań wynika, że istnieją różne podejścia do psychoterapii, wypływające z nieco odmiennych założeń. Za naukowy będzie można uznać ten system, który jest najbardziej zgodny z pewnym ustalonym zbiorem prawidłowości psychologicznych i tak opracowany, że stanowi wykonalną i skuteczną metodę postępowania w przypadkach zaburzeń zdrowia psychicznego. W pewnym przeglądzie współczesnych metod wymienia się 36 systemów psychoterapii, a więc dość, by stało się widoczne, że nie ma obecnie zgody co do tego, która metoda jest najlepsza (Harper, 1959).

Przedstawione tu wyniki testowe wskazują, że student ten ma wysokie uzdolnienia do studiów technicznych, (Źródło: Crawford i Burnham, 1946). nej, są pośrednio również testami przydatności zawodowej. Potrzebne są jednak testy różnicujące, przeznaczone specjalnie do mierzenia zdolności zawodowych opracowaniu ich poświęca się obecnie wiele wysiłków.

Logika doboru próbki jest w zasadzie bardzo prosta. Gdy już została określona pełna grupa (cala populacja), z której należy pobrać próbkę (np. zarejestrowani wyborcy, mężczyźni w wieku poborowym, właściciele pojazdów mechanicznych), ideał polega na takim wyznaczeniu próbki, aby każda osoba z grupy miała równe szanse, że będzie w próbce tej reprezentowana6. Gdybyśmy mogli przydzielić każdemu człowiekowi w kraju w sposób losowy (przypadkowy) jakąś liczbę, a następnie wybrać, powiedzmy, co tysiącznego, wówczas otrzymalibyśmy prostą losową próbkę. Koszt takiej procedury byłby oczywiście zbyt wysoki, wobec czego trzeba opracować kompromisowe metody zbliżone do tego ideału.

Na zachowanie człowieka w jakiejś sytuacji bardzo często wywiera wpływ to, co przed chwilą zrobił ktoś inny. Na przykład Helson, Blake i Mouton (1958) stwierdzili, że można wrpływać na liczbę podpisów pod petycją zarówno przez usilne prośby o jej podpisanie, jak i przez reakcje innych osób, na przykład przez liczbę podpisów już figurujących na krążącej petycji.