Category Porady

Inne podejście do dynamiki osobowości, w którym także kładzie się nacisk racżej na teraźniejszość niż na przeszłość, reprezentuje teoria pola związana z nazwiskiem Kurta Lewina (Lewin, 1935, 1936). Termin „pole” (zob. s. 42) zaczerpnięto z fizyki, gdzie istnieje pojęcie pola sił: zachowanie danej cząstki pozostaje pod wpływem całego pola, w którym ta cząstka się znajduje. Lewin na gruncie teoretycznym krytykował to, co nazywał pojęciami „klasyfikacyjnymi” (ciass concepts), gdyż posługując się nimi, określano właściwości jakiejś rzeczy na podstawie tego, do jakiej klasy ona należy. Uważał to za pozostałość „ary- stotełesowskiego” sposobu myślenia, zgodnie z którym jakiś przedmiot spadał szybko, ponieważ należał do klasy „ciężkich” przedmiotów. Przeciwstawiał temu „galileuszowy” sposób myślenia, w którym rozpatruje się raczej siły działające na dany przedmiot niż jego specyficzne właściwości. Dla Lewina wyjaśnianie zachowania danej osoby w kategoriach jej „cech” stanowiło przykład fałszywego, „klasyfikującego” sposobu myślenia. Wolał on badać sytuację, w której znajdowała się dana osoba.

Ostatni mechanizm obronny, który rozpatrzymy, jest mechanizmem najlepiej spełniającym swoją funkcję, polegającą na rozwiązywaniu problemów, które stają niekiedy przed człowiekiem, i redukowaniu jego -napięć bez ujawniania mu (lub światu) motywów czy skłonności, które on lub jogo kultura potępia. Jest to mechanizm substytucji (substitution), dzięki któremu cele nieapro- bowane są zastępowane aprobowanymi, a zamiast działań skazanych na niepowodzenie podejmuje się inne, które mogą zakończyć się sukcesem.

Techniczne osiągnięcia na polu oceny postaw z czasów II wojny światowej i po niej zasługują na coś więcej niż tylko przelotną uwagę, jaką poświęciliśmy im do tej pory: co prawda, ogólne omówienie ich nie może dać należytego o nich pojęcia, ponieważ metody te są skomplikowane i opierają się na założeniach wymagających zaawansowanej znajomości statystyki i matematyki.

W celu uniknięcia zniekształceń pochodzących ze stosowania metody kontrolowanych proporcji, opracowano inną metodę, znaną jako dobór próbki według obszarów (area sarn.pling) W -praktyce różni się ona od metody proporcji głównie tym, że wyboru nie pozostawia się ankieterowi. W metodzie obszarów, gdy stosuje się ją w skali ogólnokrajowej łub regionalnej, wykaz osób, z którymi ankieter ma przeprowadzić rozmowę, sporządza się zwykle według miejsca zamieszkania badanych. Ankieterowi podaje się dokładnie, gdzie ma iść i z kim ma rozmawiać. Żadne zastępstwa nie są dozwolone, ponieważ osoba, do której trudno jest dotrzeć, może być właśnie potrzebna dla zapewnienia reprezentatywności próbki. Nie wszyscy wyznaczeni respondenci (odpowiadający) będą osiągalni, lecz przy tej metodzie można ustalić liczbę osób, z którymi nie udało się przeprowadzić rozmowy, a na podstawie znajomości otoczenia, w jakim one mieszkają, można się czegoś o nich dowiedzieć.

Granica między zdrowiem a chorobą nie jest ostro zarysowana i ludzie, których z powodzeniem można zaliczyć do zdrowych, rzadko są całkiem wolni od symptomów choroby. Weźmy pod uwagę defekty fizyczne: ilu ludzi nie ma żadnych dziur w zębach, żadnych skaz na skórze, żadnych katarów i zaziębień? Większość ludzi jest jednak zdrowa. Podobnie ludzie, którzy doskonale mieszczą się W granicach normalnego zdrowia psychicznego, mogą mieć wybuchy złego humoru, mogą dostawać bólu głowy po nieprzyjemnej sprzeczce, mogą tracić apetyt lub dostawać mdłości z powodu kryzysu emocjonalnego, mogą nabrać podejrzeń, że ktoś ich obmawia. Ponieważ obecnie przechodzimy do rozpatrzenia niektórych symptomów zaburzeń psychicznych, musimy dobrze pamiętać o tym, że każdy z nas wykazuje pewne symptomy zaburzeń, i że aby być zdrowym psychicznie, niekoniecznie trzeba być wolnym od tego rodzaju symptomów2.

Ogólne omówienie zaburzeń psychicznych można znaleźć w podręcznikach psychiatrii, takich jak Noyesa i Kolba Modern clinical psychology (5th Ed., 1958) oraz w pracach Colemana .Abnormal psychology and modern life (2nd Ed., 1956) lub White’a The abnormal personality (2nd Ed., 1956). Użyteczne źródło informacji stanowi Arieti’ego American handbook of psychiatry (2 vols., 1959).

Charakter pracy psychologa nie zależy, oczywiście, tylko od tego, kto mu wypłaca pobory. Psycholog zatrudniony w laboratorium państwowym może wykonywać ściśle ten sam rodzaj pracy, jaki wykonywałby na uniwersytecie. Psycholog pracujący w klinice dla byłych żołnierzy może robić dokładnie to samo, co robiłby pracując prywatnie z zespołem swych kolegów po fachu. Badania przeprowadzone przez Narodową Fundację Naukową (National Science Foundation) (tabl. 21-9) dają odpowiedź na pytanie, jakie są specjalności psychologiczne i ilu psychologów pracuje w każdej z nich (analizę, mającą na celu ustalenie zależności między typem pracodawcy a dziedziną specjalizacji, przeprowadzono w tabl. 21-10).

Regresje określa się jako powrot do bardziej prymitywnych sposobów zachowania, tj. do sposobów zachowania iharakterystycznych dla młodszego wieku. Istnieją dwie interpretacje regresji. Według pierwszej, w warunkach zagrożenia jednostka usiłuje powrócić do minionego okresu bezpieczeństwa. Starsze dziecko szuka miłości i uczucia, okazywanych mu dawniej, zachowując się tak jak wtedy, gdy było młodsze- płacząc, zabiegając o rodzicielskie pieszczoty itd. Ten typ regresji zwany jest zachowaniem retrogresywnym (retrogressive behavior), powrotem do dawnej formy zachowania. Taki powrót do wcześniejszych nawyków, gdy później nabyte zostały zablokowane, demonstrowano często w eksperymentach nad zwierzętami (Mow- rer, 1940).

Aczkolwiek teoria Lewina stanowi wariant psychologii postaci, która kładzie nacisk na jedność i całość, autor ten stwierdza wyraźnie, że w zróżnicowanej osobowości człowieka dorosłego istnieje szereg „systemów napięcia” (tension Systems) względnie izolowanych od siebie. Systemy te są jednak w pewnym stopniu uzależnione wzajemnie i to powoduje, że energia może przepływać z jednego systemu napięć do drugiego. Pod wpływem skrajnie silnego stressu systemy te przestają być. izolowane, poziomy energii wyrównują się, następuje zacieranie się nabytych różnicowań i przejście do bardziej prymitywnej organizacji, typowej dla wcześniejszego okresu.

Reakcje schizofreniczne wśród pacjentów szpitali psychiatrycznych, spotykane o wiele częściej niż inne zaburzenia, otrzymały taką nazwę, ponieważ reprezentują dysharmonię, czyli rozszczepienie różnych aspektów funkcjonowania osobowości (s c h i z o pochodzi od słowa greckiego, oznaczającego „rozszczepiony” lub „podzielony”)5. Szczególnie wyraźna jest dysharmonia pomiędzy emocjami a postępowaniem. Osoba, początkowo schludna i towarzyska, może stać się niechlujna i stracić wszelkie emocjonalne zainteresowanie się rodziną i przyjaciółmi. Bardzo często pacjent wycofuje się z rzeczywistości w swój własny świat. Może on mieć halucynacje (omamy), tj. doznania zmysłowe przy braku właściwych bodźców zewnętrznych, np. może słyszeć wyimaginowane „głosy” obrzucające go obelgami. Symptomy schizofreniczne są bardzo urozmaicone – istnieje dziewięć oficjalnych odmian tego zaburzenia: cała grupa zaburzeń noszących tę nazwę nie jest dobrze poznana. Zaburzenie to może wystąpić już w dzieciństwie lub w późniejszym okresie życia, chociaż najczęściej pojawia się pod koniec wieku młodzieńczego i w początkach dojrzałego.

Przez „uprzedzenie rasowe” rozumiemy przejawy niechęci w stosunku do członków danych grup etnicznych, czy to będących odrębnymi grupami rasowymi w sensie biologicznym, czy też mających jedynie odmienne pochodzenie kulturowe lub narodowe. Takie uprzedzenia w Ameryce są wyrażane powszechnie przeciwko Murzynom, Żydom, Irlandczykom, Włochom, Meksykanom oraz innym grupom uważanym za bardziej lub mniej „obce”, mimo że często grupy te (np. Indianie), są równie rodzime, jak grupy wykazujące uprzedzenie.