Na zachowanie człowieka w jakiejś sytuacji bardzo często wywiera wpływ to, co przed chwilą zrobił ktoś inny. Na przykład Helson, Blake i Mouton (1958) stwierdzili, że można wrpływać na liczbę podpisów pod petycją zarówno przez usilne prośby o jej podpisanie, jak i przez reakcje innych osób, na przykład przez liczbę podpisów już figurujących na krążącej petycji.
W pewnym eksperymencie o pokrewnym temacie (Freed i in., 1955) badano, w jakich okolicznościach studenci przekraczali zakaz wejścia do budynku umieszczony na drzwiach w formie tablicy z napisem. Stosowano napisy o trzech stopniach „siły”, przy czym „silniejsze” napisy wskazywały inną możliwość dostania się do budynku:
– Najsilniejszy: „Wstęp bezwzględnie wzbroniony – skorzystaj z innego wejścia”.
– Średni: ?Uprasza się o wchodzenie innym wejściem”.
– Najsłabszy: „Wstęp bezwzględnie wzbroniony”.
Badanymi w tym eksperymencie były te osoby, które zbliżały się do wejścia w związku z normalnym tokiem swych spraw: innymi słowy, nie wiedziały one, że biorą udział w eksperymencie. Pomocnik ekspe- rymentatora, zwany „wspólnikiem przestępstwa”, gdy widział kogoś zbliżającego się, podchodził do drzwi i czytał napis: w połowie przypadków był posłuszny instrukcji, w połowie ignorował ją i wchodził. W warunkach kontrolnych „wspólnika” nie było.
Rezultaty były zgodne z przewidywaniami. Największe posłuszeństwo stwierdzano u osób wykazujących uległość wzorom społecznym wtedy, gdy stosowano najsilniejszą formę zakazu: najmniejsze posłuszeństwo (najczęstsze przekraczanie zakazu) – przy najsłabszej formie zakazu i przy akceptacji nieposłuszeństwa jako wzoru. Wywiady przeprowadzone z badanymi nieprzestrzegającymi zakazu wykazały, że zazwyczaj nie zdawali oni sobie sprawy z tego, co decydowało o ich posłuszeństwie łub nieposłuszeństwie.
Konformizm społeczny i niezależność sądu mają, oczywiście, zasadnicze znaczenie dla gładkiego biegu życia społecznego i dla postępu. Chociaż opisane poprzednio badania zajmowały się procesami społecznymi mniejszej wagi, można je odnieść również do społecznego zachowania o ogólniejszym znaczeniu.
Leave a reply