Ten eksperyment nad odróżnianiem przekształca się w eksperyment nad „frustracją, jeśli uczynić problem nierozwiązalnym, tj. gdy obie karty prowadzą w połowie przypadków do nagrody (wzmocnienie pozytywne), a w połowie zaś do kary (wzmocnienie negatywne), niezależnie od położenia karty – po prawej czy po lewej stronie. Toteż cokolwiek zwierzę wybiera, wybór ten jest „poprawny” tylko w połowie przypadków. Rezultat jest taki, że szczur zmuszony do skakania, wykazuje tendencję do wyrobienia stereotypowego nawyku skakania zawsze w jedną stronę albo w prawo, albo w lewo, nie zwracając już uwagi na to, jaka karta jest tam umocowana. Szczur, po przyswojeniu sobie tego stereotypowego nawyku, jest zawsze w połowie przypadków nagradzany, w połowie zaś karany.
Nawyk, posiadający cechy stereotypii, raz przyswojony, jest bardzo oporny na zmianę, tak bardzo, że nazwano go „anormalną fiksaeją”. Na przykład, jeśli szczura, który nauczył się skakać zawsze na prawo, zacząć karać za każdym razem, gdy tam skoczy, może on kontynuować skakanie na prawo jeszcze przez 200 prób, mimo że lewe okienko pozostaje otwarte i widać znajdujący się tam pokarm. To zachowanie jest lak stereotypowe, ze inna alternatywa przestaje dla szczura istnieć (ryc 18-7) (Maier, Glaser i Klee, 1940: Maier, 1949).
Konieczne są dalsze badania nad stereotypią, zanim będziemy mogli dokładnie sprecyzować, jakie są możliwe i dopuszczalne analogie między zachowaniem człowieka a rezultatami tych eksperymentów. Jest rzeczą całkiem możliwą, chociaż nie dowiedzioną, że niektóre uporczy- we formy zachowania, takie jak ssanie kciuka u małych dzieci lub jąkanie się, stają się jeszcze bardziej zafiksowane (stereotypowe), ponieważ kary i powtarzające się wielokrotnie frustracje przy próbach wyzbycia się tych nawyków wzmocniły niepożądane reakcje, Występowanie trwałych trudności z arytmetyką, czytaniem czy ortografią u inte-
Pokazano tu aparat użyty w eksperymencie Maiera nad stereotypią, Po lewej stronie- lewe okienko jest otwarte, pokarm widoczny, a sfrustrowany szczur zdaje się zwracać nań uwagę. Po prawej stronie: skok szczura pozostaje zafiksowany, tj. mimo otwartego okienka nadal skacze w prawo, uderza się w nos i spada na siatkę. ligentnych dzieci (a także u niektórych dorosłych) można częściowo wyjaśnić, traktując je jako konsekwencję błędów, którym wczesna frustracja nadała formę stereotypów.
Leave a reply