Zakres faz rozwojowych

Wiek dojrzały Zintegrowana osobowość a rozpacz „Ludzkość”: „Uhscy’» terminów są biegunowymi przeciwieństwami (np, zaufanie a nieufność), a niektóre wybrano z całkowicie odmiennych dziedzin (autonomia a wstyd, zwątpienie). Taki schemat nie może stać się częścią naukowej teorii, dopóki nie jest lepiej uporządkowany, niezależnie od tego jak mocno może oh przemawiać do intuicji.

Fakt, że wcześniejsze sposoby rozwiązywania kryzysów występują nadal w teraźniejszości, znajduje swe odbicie w psychoanalitycznym pojęciu fiksacji, które oznacza zahamowanie rozwoju. Jednostka może więc w pewnym sensie pozostać niedojrzała, ponieważ została „za- fiksowana”, czyli zatrzymała się na stałe na pewnym etapie rozwoju, tak że w jej „dorosłym” zachowaniu występują nadmierne przejawy jakiejś poprzedniej fazy. Takie zatrzymanie się jest tylko częściowe – pod innymi względami osoba ta może być bardziej dojrzała. Fiksacje prowadzą do wytworzenia się pewnych form struktury charakteru czy struktury osobowości związanych z fazą, na której dana osoba została „zafiksowana”. Dwie najczęściej badane formy struktury osobowości mogą posłużyć jako ilustracja interpretacji psychoanalitycznej: osobowość kompulsywna i osobowość autorytarna.

Osobowość kompulsywną charakteryzuje nadmierna czystość, dbałość o porządek, upór, skąpstwo. W skrajnych przypadkach zachowanie się staje się perseweracyjne i rytualistyczne. Zwolennik teorii psychoanalitycznej jest przekonany, że ta struktura osobowości jest wynikiem zbyt ostrego treningu czystości w okresie wczesnego niemowlęctwa i dlatego nazywa ją „charakterem analnym” od nazwy fazy rozwojowej, w której przypuszczalnie powstaje. Według tego poglądu, jeśli kryzysy związane z fazą analną nie są pomyślnie rozwiązane, wystąpią w zachowaniu człowieka dorosłego pozostałości fiksacyjne, tj. nadmiar przejawów pochodzących z tej fazy rozwoju. Późniejsi badacze zakwestionowali ten pogląd jako znaczne uproszczenie problemu pochodzenia takiego typu osobowości, chociaż nie negowali możliwości jego istnienia. Wskazywano, że ci sami rodzice, którzy przesadzają w treningu czystości, prawdopodobnie będą mieć nadmierne wymagania -co do uległości, punktualności itd. poza okresem wczesnego niemowlęctwa i że ta struktura osobowości może być równie dobrze wynikiem kontynuacji w okresie dzieciństwa tego rodzaju wychowania.