Konflikt między dążeniem a unikaniem

Liczne przynęty są jednocześnie pożądane i niepożądane, zarazem pozytywne i negatywne. Dziewczyna lubi słodycze, lecz nie chce przytyć. Jazda na nartach jest przyjemna, lecz zerwanie ścięgna przyjemne nie jest. Postawa w stosunku do celu zarazem pożądanego i niepożądanego, łubianego lub nielubianego nosi nazwę postawy ambiwalentnej. Postawy ambiwalentne spotyka się bardzo często (ryc. 18-2). Dziecko ucieka z domu, aby wyrwać się spod władzy rodziców, jednak wraca, aby korzystać z ich opieki: jego postawa w stosunku do rodziców jest ambiwalentna. Inne dziecko cieszy się szkołą, lecz oczekuje wakacji: jego postawa wobec szkoły jest ambiwalentna. Zrozumienie konfliktu między dążeniem a unikaniem jest dla nas bardzo ważne, ponieważ wiele konfliktów życia codziennego należy do tej kategorii.

Osoba stojąca wobec celu, .który jest zarazem atrakcyjny i niebezpieczny, zbliża się do niego z wahaniem. Niebezpieczeństwo wydaje się mniej realne, gdy cel jest odległy, wobep czego zachęcający aspekt przynęty wywołuje reakcje dążenia. Gdy cel się zbliża, poczucie niebezpieczeństwa wzrasta, w związku z tym im bliżej znajduje się przynęta, tym wyraźniej występuje tendencja do cofania się. Ta równoczesna tendencja „do” i „od” prowadzi do wahania się w punkcie dostatecznie bliskim celu, aby zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństwa. lecz wystarczająco odległym, aby być jeszcze bezpiecznym. Gdy pracownik m? zamiar prosić szefa o podwyżkę, nadzieja sukcesu przyciąga go w pobliże drzwi dyrektorskiego gabinetu, lecz w miarę jak się do nich zbliża, wzrasta jego lęk przed możliwą odmową czy nawet dymisją. W rezultacie może on kilkakrotnie podchodzić do drzwi i cofać się znowu, zanim wykona swój plan lub zrezygnuje z niego.

Jako ilustrację możemy przytoczyć dwa eksperymenty, w których głodne szczury uczyły się przebiegać eksperymentalną uliczkę, aby otrzymać pokarm w punkcie oznaczonym zapaloną lampką. Ćwiczenie to wytworzyło reakcję dążenia. Następnie szczury podczas jedzenia otrzymywały krótki wstrząs elektryczny. Wstrząs ten do tendencji dążenia dodawał tendencję unikania, i w ten sposób wytwarzał konflikt między dążeniem a unikaniem, czyli ambiwalentny stosunek do pokarmu.

Aby sprawdzić, jak przebiegnie zachowanie się konfliktowe, umieszczono szczury na początku labiryntu Charakterystyczne zachowanie było zgodne z przewidywaniami' szczur podbiegał w kierunku pokarmu, lecz zatrzymywał się, zanim go dosięgną!. Miejsce zatrzymania się można było kontrolować eksperymentalnie poprzez zmianę siły głodu łub siły wstrząsu (Brown, 1942, Miller 1959],