Praktyka wyszukiwania ofiary, na którą zwala się winę za swoje kłopoty, czyniąc ją w ten sposób obiektem swej agresji, jest dobrze znana. Dziecko sfrustrowane przez rodziców lub kolegów może brać odwet na kocie lub psie: Hitler uznał za dogodne obarczyć Żydów winą za trudności Niemiec: przemysłowcy odpowiedzialność za wzrost cen składają na związki zawodowe: związki zawodowe oskarżają kapitalistów o wywoływanie depresji: farmerzy uznają, że odpowiedzialność za ciężkie czasy, w związku z nieurodzajem, ponoszą politycy. Zjawisko szukania kozłów ofiarnych omawialiśmy już jako mechanizm przemieszczonej agresji.
Jakie procesy w łonie grup wpływają na wybór kozłów ofiarnych? Analizując ten problem, G. W. Allport (1944) wymienił cztery cechy, które charakteryzują ludzi łatwo padających ofiarą.
– 1. Członków grupy, przeciwko której zwraca się agresja, można łatwo rozpoznać. Ciemna barwa skóry Murzynów powoduje, że są oni o wiele bardziej narażeni na atak, niż gdyby wyglądali tak samo jak biali. Jakakolwiek dostrzegalna różnica wystarczy, aby ułatwić podział na figurę i tlo, a zarazem służy za znak przypominający o różnicy między grupą własną a grupą obcą. Czasami znak rozpoznawczy bywa narzucany silą. Hitler na przykład kazał Żydom nosić specjalne opaski.
– 2. Członkowie grupy obcej muszą być łatwo dostępni. Mechanizm przemieszczenia wymaga, abyśmy obiekt niedostępny zastępowali dostępnym (zob. str 748). Hitler, szukając sobie jakiegoś obiektu napaści, gdy Niemcy nie były jeszcze dostatecznie uzbrojone, zwrócił się przeciwko Żydom niemieckim. Gdy na Południu Stanów Zjednoczonych czasy są ciężkie, lepszym obiektem oskarżeń mogliby być raczej przemysłowcy z Północy niż Murzyni, lecz trudniej jest dać upust wrogim uczuciom przeciwko nieobecnym przemysłowcom niż przeciw grupie dostępnej na miejscu.
– 3. Osoby wybrane na kozły ofiarne muszą być niezdolne do odwetu. Jeśli za agresję grozi kara, omija ona swój cel i znajduje ofiarę niezdolną do oddania ciosu. W sytuacji gdy władza jest autorytatywna, tj. wówczas gdy istnieje silny przywódca, ten ostatni może być w znacznej mierze odpowiedzialny za frustrację członków grupy. Przywódca zajmuje jednak chronioną i silną pozycję. Dlatego też agresja zostaje wyładowana na jakimś osobniku czy osobnikach o słabszej pozycji.
– 4. Kozły ofiarne zwykle bywały kozłami ofiarnymi i dawniej. Ludzie i narody starają się zazwyczaj usprawiedliwić we własnych oczach swoją agresję. Prowokujący incydent często jest zbyt błahy, a odpowiedzialność kozła ofiarnego zbyt mglista, aby uzasadnić rozmiary agresji – mogą one jednak tłumaczyć się dawnym antagonizmem. Bardzo drobny incydent stanowi często pretekst do nowej agresji, ponieważ podziemny nurt wrogości zachował się z dawnych czasów. Turcy mogą atakować żyjących wśród nich Ormian, a Japończycy – Koreańczyków po części dlatego, że atakowali ich dawniej.
Leave a reply