Regresja

Regresje określa się jako powrot do bardziej prymitywnych sposobów zachowania, tj. do sposobów zachowania iharakterystycznych dla młodszego wieku. Istnieją dwie interpretacje regresji. Według pierwszej, w warunkach zagrożenia jednostka usiłuje powrócić do minionego okresu bezpieczeństwa. Starsze dziecko szuka miłości i uczucia, okazywanych mu dawniej, zachowując się tak jak wtedy, gdy było młodsze- płacząc, zabiegając o rodzicielskie pieszczoty itd. Ten typ regresji zwany jest zachowaniem retrogresywnym (retrogressive behavior), powrotem do dawnej formy zachowania. Taki powrót do wcześniejszych nawyków, gdy później nabyte zostały zablokowane, demonstrowano często w eksperymentach nad zwierzętami (Mow- rer, 1940).

Zgodnie z drugą interpretacją regresji, dziecinne zachowanie, występujące po frustracji, jest po prostu bardziej prymitywne, lecz w rzeczywistości nie stanowi powrotu do wcześniejszego zachowania. Ten rodzaj regresji, w odróżnieniu od retrogresji, nosi nazwę prymitywizacji (primitiuation). Tak więc, dorosły przyzwyczajony do ograniczeń nakładanych przez kulturalne zachowanie, może wpaść w takie wzburzenie na skutek frustracji, ze straci panowanie nad sobą t rozpocznie walkę na pięści, nawet jeśli jako dziecko tego nie czynił Obie formy regresji mogą oczywiście występować razem. W omawianym poprzednio eksperymencie frustracyjnym z niekompletnymi zabawkami za wskaźnik regresji posłużyło pogorszenie się organizacji zabawy. Uważamy, że ta dezorganizacja jest raczej formą prymitywizacji niż retrogresji, ponieważ nie wiemy, czy dziecko wraca do sposobu zabawy, który był charakterystyczny dla niego we wcześniejszym okresie życia. Bez starannego zbadania poszczególnych przypadków nie mamy jednakże żadnego sposobu, by się upewnić, czy to zachowanie nie było retrogresywne. Bezpiecznie jest przyjąć, ze było ono retrogresywne w pewnych przypadkach. Stosując staranną metodę szacowania, oceniano zabawę każdego dziecka w obu sytuacjach, swobodnej i frustracyj- nej, pod względem stopnia jej zorganizowania, tj, (1) według jej podobieństwa do dobrze przemyślanej i systematycznej zabawy starszych dzieci lub (2) według jej podobieństwa do fragmentarycznej zabawy dzieci młodszych. W następstwie frustracji poziom zabawy na ogół się obniżał. Rysowanie zmieniło się w bazgranie, a zamiast udawać, że prasują ubrania na desce, dzieci rzucały ją na ziemię. Przeciętny spadek wykazywanej dojrzałości wynosił 17 miesięcy wieku umysłowego, tj. zabawa dzieci, które były w wieku od dwóch do pięciu lat, upodobniła się do zabawy dzieci młodszych o około półtora roku. Nie wszystkie dzieci- wykazywały regresję: u niewielu wystąpiły nieznaczne zmiany, a u kilkorga zabawa była nawet wyżej zorganizowana.

O przewadze regresji świadczy ryc. 18-8, na której wykreślono zmiany stopnia zorganizowania zabawy u poszczególnych dzieci. Bezpośrednie konsekwencje frustracji – oczywisty dowód, że zamiary danej osoby zostały pokrzyżowane – są jednocześnie sposobami jej zwalczenia. Nie są one jedynie oznakami trudności, lecz rówmież próbami ich rozwiązania. Jeśli rozwiązanie to przynosi skutek, przeszkody są przezwyciężone, potrzeby zaspokojone, konflikty rozwiązane, a frustrujący epizod zakończony Jednakże niektóre problemy osobiste trwają przez dłuższy czas. Mają one swoją długą historię, a sposoby radzenia sobie z nimi stają się nawykowe. Sposoby te stają się tak typowe dla danej osoby, że pomagają nawet określić, jakim jest ona człowiekiem. Gdy mówimy, że ktoś jest agresywny lub wycofujący się, że broni swych praw, że pozwala sobą pomiatać, że żyje w świecie marzeń, że ma podejrzliwy charakter – mówimy o tym, jaki ma nawykowy sposób radzenia sobie z frustracją.