Teorie, które podkreślają znaczenie historii rozwoju dla osobowości, nie muszą odrzucać poglądu (na który taki nacisk kładą teorie typów fizycznych i fizjologicznych), że jednostka ma pewne potencjalne możliwości biologiczne, lecz stwierdzają, że możliwości te określają jedynie granice, wewnątrz których kształtuje się osobowość. Zależność tę można porównać z zależnością pomiędzy dojrzewaniem a uczeniem się: dojrzewanie określa w ogólnych zarysach rozwój jednostki, uczenie się decyduje, co dana jednostka w rzeczywistości zrobi ze swymi dojrzałymi zdolnościami. W teoriach rozwojowych istnieje tendencja do podkreślania ciągłości. Wyraża się to m. in. w poglądzie, że najlepiej można przewidzieć, co ktoś uczyni w danej sytuacji, jeśli oprzeć się na tym, co czynił przedtem w sytuacjach podobnych do obecnej. Tak więc interakcja ze środowiskiem zajmuje w tych teoriach pozycję nieco mocniejszą niż w teoriach typów lub cech. Rozpatrzymy trzy odmiany teorii rozwojowych: teorię psychoanalityczną, teorię uczenia się i teorię ról.
Teoria psychoanalityczna ma zarówno aspekt sytuacyjny, jak i rozwojowy, tj. zajmuje się zarówno przebiegiem rozwoju od najwcześniejszego dzieciństwa, jak i motywacyjnymi konfliktami i kryzysami, które występują w tym czy innym czasie. Obecnie poświęcimy nieco uwagi przede wszystkim rozwojowym aspektom tej teorii, a później powrócimy do jej sytuacyjnych (dynamicznych) aspektów. Psychoanaliza uznaje ciągłość rozwoju: proces kształtowania osobowości, który rozpoczyna się w najwcześniejszym dziecięctwie, postępuje dalej, dając w rezultacie względnie trwałą strukturę osobowości zmieniającą się powoli: stanowi ona zatem w każdym określonym czasie charakterystycz– ną właściwość dojrzalej jednostki.
Leave a reply