Zależność postrzegania innych osób od cech osoby postrzegającej

Kiedy odbierane bodźce nie są całkiem jednoznaczne, osoba postrzegająca uzupełnia dane zmysłowe. Jeżeli przedmiotem postrzegania są cechy społeczne innej osoby, to cechy postrzegającego mają szczególny wpływ na niektóre jego sądy.

Postrzeganie siebie samego a postrzeganie i h- n y c h. W pewnym eksperymencie 'wzbudzono u badanych strach, stosując od czasu do czasu wstrząsy elektryczne. Gdy badani sami się obawiali, skłonni byli oceniać inne osoby na fotografiach jako przestraszone (projekcja uzupełniająca) lub jako agresywne (projekcja dopełniająca) 1 Kierunek zniekształcenia postrzeżeń zależał po części od oczekiwań osoby oceniającej, dotyczących zachowania się osoby ocenianej1 (Feshbach i Singer, 1957).

Ludzie przekonani, że posiadają pewne pożądane cechy, bardziej są skłonni przypisywać te cechy osobom łubianym niż takim, których nie lubią lub które są im obojętne. Tak więc badani, którzy uważali męskość za cechę pożądaną i byli przekonani, że posiadają tę cechę w wysokim stopniu, oceniali innych łubianych przez siebie mężczyzn jako bardziej męskich niż mężczyzn nielubianych lub obojętnych (Lundy, 1958).

Selektywne postrzeganie na podstawie cecłi wysoko cenionych. Jeśli ktoś ceni zewnętrzną powierzchowność, może ona stać się cechą kluczową i według niej będzie postrzegał innych ludzi: jeśli siła, energia, poczucie humoru lub jakakolwiek inna cecha ceniona jest wyżej od wielu cech pozostałych, może ona zniekształcać ogólny obraz danej osoby.

Dane dotyczące tej tendencji zebrano na obozie letnim, na którym polecono dzieciom, aby opisywały inne dzieci. Liczba kategorii czy cech, którymi się posługiwało każde dziecko jako osoba postrzegająca, była na ogół ograniczona do kilku, lecz każde z nich klasyfikowało znane sobie dzieci na podstawie jednej cechy. Tak więc, mogło ono oceniać wszystkich chłopców według tego, czy byli oni sprawni w sporcie, lub według ich zalet towarzyskich (Hastorf, Richardson i Dornbusch, 1958).

Zależność postrzegania innych osób od cech osoby postrzegającej cz. II

Wzajemne zależności przy łącznym postrzeganiu dwóch osób. Jeśli jednocześnie postrzegamy dwie osoby, sposób,- w jaki postrzegamy jedną z nich, będzie częściowo zależny od tego, jak postrzegamy drugą. Wykazała to Peak (1958) w pewnym studium, w którym interesowała się jedynie różnicami w stopniu sympatii, jaką postrzegający obdarza każdą z ocenianych osób. Doszła ona do następujących trzech wniosków:

– 1. Jeśli komuś dwie osoby podobają się w tym samym stopniu, to każda z nich będzie mu się podobała więcej, gdy będzie je postrzegał równocześnie.

– 2. Jeśli jedna podoba się trochę więcej niż druga, to różnica ta, gdy je zobaczy razem, będzie miała tendencję do wyrównania się, tj. Z pojęciem projekcji spotkaliśmy się w rozdziałach 16 i 18 (przyp. auf). osoba bardziej łubiana utraci trochę sympatii u osoby postrzegającej, a mniej łubiana nieco jej zyska.

– 3. Jeśli postrzegającemu jedna osoba podoba się, a druga nie, to zobaczenie ich razem wytwarza efekt kontrastu, to znaczy osoba łubiana będzie się podobała jeszcze bardziej, a nielubiana znacznie mniej.

Jest rzeczą oczywistą, że efekty takie mogą powstawać także w odniesieniu do innych właściwości niż sympatia i do grup złożonych z większej liczby osób niż dwie. Ludzi nie postrzegamy- w społecznej próżni.

Równowaga poznawcza. Gdy ktoś postrzega jakieś dwie osoby równocześnie, skłonny jest również postrzegać- pewnego rodzaju stosunek zachodzący między nimi. Tak więc, jeśli lubi je obie, spodziewa się, że lubią się one wzajemnie: jeśli jedną lubi, a drugiej nie, spodziewa się, że obie nie lubią się. Heider (1958) w swej teorii zrównoważonych stanów dał teoretyczne sformułowanie takich oczekiwań. Według Heidera postrzegane stosunki są w stanie zrównoważonym, jeśli są harmonijne i wewnętrznie konsekwentne. Na przykład: jeśli A lubi B i postrzega, że B także go lubi, a oprócz tego A lubi C, to postrzeżenia A będą w równowadze, jeśli stwierdza on, że B i C również wzajemnie się lubią, jeśli natomiast widzi, że B i C nie lubią się, postrzeżenia jego stają się niezrównoważone. Postrzeganie każdego człowieka ma tendencję do osiągania równowagi poznawczej, toteż jej brak stwarza motywację skłaniającą do zmian w kierunku jej osiągnięcia.