– 1 Teoria cech jest podejściem bezpośrednim, nadającym się dobrze do eksperymentowania. Jeśli idzie o punkt wyjścia, nie ma chyba innej alternatywy. Nawet współczesne teorie typów rozpoczynają od oceny cech. Stąd też metody oceny cech są uzasadnione i zasługują na dodatkowe staranne zbadanie.
– 2. Profil cech, który wyłania się z wyników, jakie osiąga dana jednostka, nie jest wystarczającym opisem jej osobowości, mimo że może być zgodny z prawdą. Gdy zachowanie jest rozłożone na cechy, nie mamy żadnego sposobu, by się dowiedzieć, w jaki sposób zorganizowane są te cechy w ukierunkowanym na cel zachowaniu danej jednostki. Na przykład osoba, którą określimy jako kompulsywną, może zajmować się jedynie bezużytecznymi, wciąż powtarzanymi rytualnymi czynnościami lub, przeciwnie, może wykazywać upartą determinację przy wykonywaniu jakiegoś produktywnego zadania.
Tak więc, profil cech, chociaż mówi coś niecoś o strukturze osobowości, nie jest dość dynamiczny, aby ukazać wzajemne zależności pomiędzy cechami danej jednostki. Jedną z metod zaproponowanych w odpowiedzi na ten zarzut jest zastosowanie analizy profil o- w e j. Polega ona na określaniu układów cech i kładzie nacisk zarówno na poszczególne cechy, jak i na powiązania między nimi (Meehl, 1950).
– 3. Cechy danej jednostki są to jej sposoby zachowywania pod wpływem bodźców środowiskowych, a ich istnienie zależy od interakcji między jednostką a środowiskiem Istnieją pewne obiekcie przeciwko przypisywaniu jednostce cech. iak gdyby były one czymś, co ta jednostka posiada. Nie posiada wszak ona nieśmiałości ani pewności siebie: postępuje ona nieśmiało (i czuje się onieśmielona! w pewnych okolicznościach, a w innych postępuje śmiało (i nie odczuwa onieśmielenia). Cechy, podobnie jak typy, nie powinny odwracać uwagi od zagadnienia doniosłości środowisk kulturowych, w których dane zachowanie ma miejsce. .
Prostego przykładu ukazującego: jak środowisko wpływa na zachowanie, dostarczają badania nad agresywnym zachowaniem chłopców w sytuacji życia obozowego. Ogólna ilość agresywnych postępków w jadalni była dużo.większa niż gdzie indziej, tak że chłopiec, którego na placu zabaw można było ocenić jako nie przejawiającego agresji, mógłby z powodzeniem zostać oceniony jako agresywny, gdyby go obserwować jedynie przy stole (Gump i Kounin, 1959).
Teoria cech jako właściwości danej osoby (dyspozycji, które ona posiada) ma pewne braki, ponieważ cechy będą się przejawiać w różny sposób w zależności od środowiskowych oddziaływań na tę jednostkę. Potrzebny tu jest jakiś rodzaj teorii sytuacyjnej, w której dyspozycje danej osoby ocenia się w odniesieniu do pewnego zakresu warunków sytuacyjnych, w których te dyspozycje się przejawiają. Nie wiemy, w jaki sposób byłoby najlepiej skonstruować taką teorię, lecz w teoriach rozwojowych i teoriach dynamiki osobowości, które wkrótce będziemy omawiać, punktem wyjścia jest interakcja między jednostką a środowiskiem.
Leave a reply