Charakteryzowanie jednostki: syndrom cech osobowości

Po rozpatrzeniu szeregu teoretycznych sposobów podejścia do osobowości, z których żadne nie dostarczyło jakiegoś ogólnie zaakceptowanego stanowiska, skłonni jesteśmy przyjąć prowizoryczny spbsób charakteryzowania jednostki według syndromu cech osobowości (personality syndrome). Słowo syndrom używane w odniesieniu do choroby oznacza zbiór symptomów, które zwykle występują razem, gdy ktoś cierpi ną daną chorobę: używane w odniesieniu do osobowości oznacza spoisty układ jej cech. Taka organizacja cech musi być dostatecznie zintegrowana, aby ujawnić zasadnicze podobieństwo pomiędzy tymi, którzy pasują do tego wzorca, jednakże musi dopuszczać znaczną rozpiętość cech indywidualnych. Zastanowimy się teraz, w jakim stosunku pozostaje syndrom cech osobowości do czterech omówionych tutaj teorii (typów, cech, rozwojowych oraz dynamiki osobowości).

Teorie typów. Teorie typów są teoriami syndromów, lecz o charakterze skrajnym, są skłonne do przesady, jeśli idzie o podobieństwo cech u tych osób, które pasują do danego typu. Tak więc, stwierdzenie, że ktoś należy do jakiegoś typu, implikuje, że dana jednostka jest wyposażona zasadniczo we wszystkie cechy, które charakteryzują dany typ: interpretacja syndromu cech zostawia znacznie więcej miejsca dla różnic indywidualnych.

Teorie cech. Jedyny zarzut w stosunku do teorii cech polega na tym, że nie zawierają one w sobie żadnej teorii organizacji cech. Pojęcie hierarchicznej struktury u Allporta jest zbliżone do syndromu, lecz nie jest tym samym, ponieważ struktura taka jest właściwością tylko jednej osoby. Syndrom musi charakteryzować więcej niż jedną osobę. Wspólne cechy źródłowe w schemacie Cattella mogłyby z powodzeniem prowadzić do wspólnych syndromów osobowościowych, nawet gdyby cechy powierzchniowe różniły się znacznie.

Teorie rozwojowe. Psychoanalityczna teoria rozwoju dała nam coś, co w istocie było prototypem syndromu cech osobowości w odniesieniu do takiego układu cech, jaki .spotykamy w przypadku charakteru analnego lub osobowości autorytarnej. Wspólne doświadczenia dzieciństwa, niezależne w pewnym stopniu od norm kulturowych, wytwarzają dość podobne cechy osobowości u różnych ludzi. Innym przykładem myślenia o osobowości w kategoriach syndromów jest analiza Whitinga i Childa (zob. teorie uczenia się), przedmiotem jej były różnice między ludami pierwotnymi, które wynikają w dający się przewidzieć sposób z różnych norm kulturowych.