Teorie dynamiki osobowości starają się rozpatrywać aktualne przejawy rezultatów rozwoju, zwracając należytą uwagę na różne aspekty rozwoju, uznając wielorakość wymagań stawianych jednostce oraz uwzględniając fakt, że osobowość ujawnia się w interakcjach między ludźmi. Stosunek między teorią rozwojową a teorią dynamiki osobowości można przedstawić tak, jak to zrobiono na ryc. 17-4. Środkowa jego część przedstawia te teorie, a część zewnętrzna (białe prostokąty oraz ich połączenia) – różne rodzaje danych, których one wymagają. Teorie rozwojowe kładą nacisk na wpływ wczesnego okresu życia na lata późniejsze, zakładając istnienie zasadniczej ciągłości modyfikowanej niewątpliwie przez dojrzewanie i uczenie się. Tę ciągłość rozwojową można badać technikami korelacyjnymi, w których ustala się związek pomiędzy wczesnymi oddziaływaniami (takimi jak karmienie, trening czystości, rywalizacja między rodzeństwem, metody wychowawcze stosowane w rodzinie), a późniejszym zachowaniem, czy to w zwyczajnym środowisku (jak to wskazuje zależność (a) pomiędzy karmieniem a zachowaniem w wieku dojrzałym), czy też w specjalnych sytuacjach testowych (co pokazano na przykładzie zależności (b) między jednym ocena osobowości dorosłego z kształtujących osobowość wpływów a wynikami w później stosowanej próbie). Aby wyjaśnić takie zależności, przebieg rozwoju ustala się w drodze wnioskowania. Oto dlaczego nazywamy tę teorię teorią rozwojową.
Ocena teorii dynamiki osobowości w stosunku do teorii rozwojowych cz. II
Teoria dynamiki osobowości postępuje z tym samym zbiorem faktów w inny sposób. Zajmuje się ona wysnuwaniem wniosków dotyczących struktury osobowości takiej, jaką ona jest w danym czasie, na przykład niemowlęcej lub dojrzałej (na naszym schemacie reprezentują je kółka). Weźmy pod rozwagę dojrzałą strukturę osobowości. Nie można jej badać bezpośrednio, lecz trzeba o niej wnioskować na podstawie różnych jej przejawów, tak jak to przedstawiono na wykresie w postaci dwóch prostokątów po prawej stronie: zwykłego zachowania jako funkcji zwyczajnych sytuacji życiowych oraz specjalnych próbek zacho- wania wywoływanego za pomocą testów. Często bada się ten rodzaj zależności, w którym na podstawie wyników testowych przewiduje się zachowanie w zwyczajnych sytuacjach życiowych (zależność (c) na schemacie). Jeżeli to przewidywanie jest zadowalająco trafne i jeżeli test został skonstruowany w kategoriach jakiejś teorii struktury osobowości, wtedy (i tylko wtedy) można wyciągnąć użyteczne wnioski co do struktury osobowości danej jednostki, W ten sposób teoria dynamiki osobowości czyni użytek z danych osobowościowych.
Jeśli zgodzić się z analizą przedstawioną na ryc. 17-4, jest wtedy rzeczą oczywistą, że nie ma żadnego konfliktu pomiędzy teoriami rozwojowymi a teoriami dynamiki osobowości. Wydaje się zrozumiałe, że takie teorie, jak teoria psychoanalityczna, uczenia się oraz teoria ról, niemal z konieczności zajmują się zarówno rozwojem, jak i dynamiką: teoria Lewina, która usiłuje być wyłącznie dynamiczna, musi jednak mieć swoje rozwojowe podteksty.
Jest jeszcze miejsce dla wielu indywidualnych wariantów teorii, kładących nacisk na rozwojowe lub dynamiczne aspekty osobowości, lecz wydaje się prawdopodobne, że któraś zaawansowana teoria osobowości znajdzie w końcu jakiś sposób, by połączyć oba te aspekty w jedną ogólną teorię.
Leave a reply