Osoby uzdolnione mogą zdobyć wyższą pozycję dzięki studiom na wyższej uczelni. W Ameryce istnieje istotna korelacja między wykształceniem a osiągnięciami zawodowymi według danych spisu powszechnego (U.S. Census, 1958) osoby, które ukończyły 4 lub więcej lat kolegium, uzyskały w r. 1956 przeciętny2 dochód 6 980 dolarów, podczas gdy absolwenci czterech klas szkoły średniej uzyskali przeciętnie 887 dolarów. Roczny dochód tych, którzy ukończyli osiem klas szkoły podstawowej, sięgał 4 035 dolarów. Trudno jest tu oddzielić przyczynę od skutku osoby lepiej się zapowiadające skłonne są kontynuować swą edukację, w każdym razie ci, którzy mają możliwość kształcenia się dalej, osiągają dochody wyraźnie wyższe. Czy dzieje się tak dlatego, że ci, którzy kontynuują naukę, pochodzą ze środowisk zamożniejszych, umożliwiających im lepszy start? Ogólnie mówiąc, tak, lecz dziś interesujące są badania porównujące kariery studentów, którzy w czasie nauki w kolegium sami zarabiali na swe utrzymanie, i tych, którzy byli utrzymywani przez rodziców, lub też korzystali z innych zasiłków. Można tu przyjąć taki tok rozumowania: gdyby środowisko rodzinne decydowało o większych możliwościach, wówczas ci studenci, którzy utrzymywali się sami, powinni osiągnąć gorsze wyniki niż ci, których start był pod każdym względem łatwiejszy. Tabl. 21-3 przedstawia niektóre rezultaty badań przeprowadzonych w 1947 r. chociaż dochody byłyby wyższe, gdyby podobne badania przeprowadzić obecnie, nie ma powodów, by oczekiwać, że względny układ pozycji uległby zmianie. Tablica ta wykazuje, że po przekroczeniu 40 roku życia osoby, które były na czyimś utrzymaniu w czasie studiów, zarabiały nie wiele lepiej niż te, które podczas studiów utrzymywały się samodzielnie, przy czym różnica jest większa w przypadku właścicieli własnych przedsiębiorstw niż w przypadku pracowników różnych zawodów. Gdybyśmy odważyli się wyciągnąć ogólny wniosek na podstawie tych danych, moglibyśmy powiedzieć, że praca zawodowa daje nieco bardziej wyrównane szanse, zależne w większym stopniu od osobistych zalet, niż kariera przedsię- biorcy. Popularna dawniej teoria, że byznes nagradza energię i ambicję bez względu na niski poziom startu, jest – jak się zdaje – obecnie mniej aktualna.
dalej