Ze względu na szybki rozwój psychologii jako zawodu oraz wkraczanie psychologów do wielu nowych dziedzin życia Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne z pomocą Narodowej Fundacji Naukowej rozpoczęło niedawno badania nad psychologią jako nauką i nad zawodem psychologa. Aspekty dotyczące nauki przedstawiono w szeregu tomów redagowanych przez Zugmunta Kocha (Koch, lS59a, 1959b, 1959c). Aspekty zawodowe, dotyczące kadr psychologów i ich szkolenia, przedstawił Kenneth E. Clark, przewodniczący komisji odpowiedzialnej za ten dział badań (Clark, 1957). Poniższe uwagi opierają się na wynikach otrzymanych przez Clarka.

– 1. Racjonalizacja. Każdy z nas pragnie postępować rozsądnie, opierając się na możliwych do przyjęcia motywach. Jeśli działamy impulsywnie lub pod wpływem motywów, do których nie chcemy się przyznać nawet sami przed sobą, często interpretujemy to, co zrobiliśmy, w ten sposób, aby wydawało nam się, że postępowaliśmy racjonalnie. Wynajdywanie logicznych powodów lub wyglądających wiarygodnie usprawiedliwień dla tego, co zrobiliśmy impulsywnie, zwane jest racjonalizacją. Racjonalizacja nie oznacza „racjonalnego postępowania”, oznacza natomiast takie uzasadnianie swego postępowania zgodnie z uznawanymi przez siebie motywami, aby nam się wydawało, że. postąpiliśmy racjonalnie.

Problem zdrowia psychicznego należy zasadniczo do dziedziny profilaktyki, tj. ideałem jest raczej stwarzanie warunków zdrowego życia niż zajmowanie się problemami chorób. Lepiej tępić moskity, niż być zmuszonym do leczenia malarii, lepiej chronić przed zarazkami wodę i mleko, niż stanąć przed koniecznością leczenia duru brzusznego. Podobnie, lepiej zapewnić warunki normalnego rozwoju emocjonalnego, niż zajmować się terapią nerwic.

Badania nad tworzeniem się wyobrażeń o innych osobach wykazują, że ma tu zastosowanie wiele zasad spostrzegania przedmiotów: zasada podobieństwa, grupowania, podziału na figurę i tło oraz wrażliwości na fizyczne cechy bodźca.

Problem osobisty można traktować i rozwiązywać tak, jak każdy inny rodzaj problemów – jak problem matematyczny czy przyrodniczy – stawiając jasne pytania, gromadząc dowody, oceniając możliwe konsekwencje oraz próbując sprawdzić w praktyce wnioski wyciągnięte na podstawie materiału dowodowego. Istnieją jednakże dwa powody, dla których często nie jesteśmy w stanie rozwiązać naszych osobistych problemów w prosty, racjonalny sposób.

Ci badani, którzy podporządkowali się wcześniej, nadal byli skłonni ustępować, popełniali więc wiele błędów w ocenie w dalszych próbach. Por. ryc. 20-3 oraz wyjaśnienie w tekście (wg Ascha, 1956).

Człowiek, który ma zmartwienie, zwykle szuka kogoś, kto by mu pomógł zrozumieć jego problemy, a także poradził, co ma dalej robić. Udzielanie porad jest niewątpliwie najbardziej typową formą psychoterapii stosowaną przez rodziców, nauczycieli, duchownych, lekarzy i psychologów. Poradnictwo jako działalność zawodowa przybiera wiele form. Wśród nich można wymienić poradnictwo zawodowe, przemysłowe, szkolne, małżeńskie oraz religijne.

Uczniowie rzadko dokonują wyboru zawodu w beznamiętny, racjonalny sposób. Ponieważ wybór ten wiąże się z samooceną jednostki, jej poziomem aspiracji i pozycją wśród kolegów, sprzyja to powstawaniu lęków Mechanizmy redukujące lęk często polegają, jak wiemy, na oszukiwaniu samego siebie. Dlatego też człowiek, który wybiera zawód i układa plany zdobycia odpowiedniego wykształcenia, musi mieć się na baczności, aby przez zamykanie oczu na rzeczywistość nie popełnić błędów, które drogo mogą go kosztować. Zniekształcenia oceny samego siebie i rzęczywistych możliwości mogą wynikać z poprzednich doświadczeń, które nie zostały przez danego osobnika w pełni zrozumiane Te zniekształcenia są wysoce indywidualne, lecz można wyróżnić wśród nich kilka odrębnych kategorii.

Inną konsekwencją frustracji jest stereotypia w zachowaniu, tj. tendencja do niezmiennego, powtarzającego się, zafiksowanego zachowania Normalne rozwiązywanie problemów wymaga elastyczności,

To, czy opinia ulegnie zmianie pod wpływem przekazywanych idei, zależy po części od zaufania, jakie słuchacz ma do mówcy W pierwszym eksperymencie występujący gościnnie prelegent, który popierał skrajną łagodność w traktowaniu przestępców miał odczyty o przestępczości nieletnich dla zaproszonych do pracowni trzech grup uczniów szkół średnich Każdej grupie przedstawiono prelegenta inaczej.

Wielkość tendencji dążenia i unikania mierzono siłą, z jaką zwierzę ciągnęło powstrzymującą je uprząż. Zwróćmy uwagę, że gradient unikania (po prawej) jest bardziej stromy niż gradient dążenia (po lewej) (Źródło J S. Brown, 1948). mieć i wytłumaczyć, posługując się pojęciem gradientów dążenia i unikania. Przez gradient rozumiemy zmianę w sile jakiejś tendencji, w związku z jakąś inną systematyczną zmianą (w eksperymencie zc szczurami – ze zmianą odległości od celu). Siła, z jaką magnes przyciąga kawałek żelaza umieszczony w pewnej odległości, stanowi przykład analogicznego (choć prostego) gradientu. Siła przyciągania (wielkość gradientu) znacznie wzrasta, gdy odległość między kawałkiem żelaza a magnesem maleje