Gdy mówimy, że nie można jednocześnie zjeść ciastka i schować go sobie na później, stwierdzamy istnienie konfliktu. W każdym człowieku jest zawsze wiele motywów czynnych w danym momencie, a cele, do których one prowadzą, mogą się wzajemnie wykluczać. Często zdarza się, że uczeń nie może jednocześnie być wybitnym sportowcem i uzyskiwać oceny, które by pozwoliły mu dostać się na medycynę. Nawet wtedy, gdy tylko jeden motyw wchodzi w grę, mogą istnieć różne sposoby osiągnięcia celu: w takich przypadkach konflikt powstaje w tym punkcie, gdzie drogi wiodące do celu rozchodzą się. Można zdobyć wykształcenie na różnych uczelniach, lecz trzeba wybrać, na którą z nich wstąpić. Taka sytuacja konfliktowa jest frustrująca, ponieważ gładki bieg aktywności ukierunkowanej na cel zostaje zakłócony koniecznością wyboru. Można wyróżnić trzy typy konfliktów: między dążeniem a dążeniem (approach – approach), między unikaniem a unikaniem (avoidance – auoidance) oraz między dążeniem a unikaniem (approach – avoidance) (Lewin, 1935). Określa się je jako konflikty wymagające wyboru między dwiema (lub więcej) pozytywnymi przynętami (incentives), pomiędzy dwiema negatywnymi przynętami lub pomiędzy dwoma aspektami jakiejś przynęty, która jest tym samym pozytywna i negatywna zarazem.

W badaniach Narodowej Fundacji Naukowej (tabl. 21-9) psychologowie kliniczni i doradcy psychologiczni, razem wzięci, stanowili połowę ogólnej liczby psychologów.

Teorie dynamiki osobowości zajmują się aktualnymi przejawami osobowości w jej interakcji z fizycznym i społecznym środowiskiem, a zwłaszcza konfliktami powstającymi na skutek sprzecznych tendencji w ramach osobowości lub tez na skutek konfliktów nawyków lub konfliktów ról

Identyfikacja z grupą ma pożądane następstwa, polegające na wytwarzaniu zadowalających stosunków między jednostkami. Jednocześnie ta sama postawa identyfikacji może skłaniać niektórych ludzi do odrzucania tych, którzy nie należą do grupy. Antagonizm międzygru- powy jest problemem o dużej doniosłości, ponieważ stanowi on groźbę dla harmonijnego życia społecznego.

Erikson (1959) dokonał w ramach teorii psychoanalitycznej próby skorygowania braków klasycznej teorii i bardziej adekwatnego potraktowania środowiskowych i społecznych przystosowań wymaganych w każdej fazie rozwoju. Opracował schemat przebiegu dojrzewania, który uwzgiędnia (z pewnymi modyfikacjami) psychoseksualne fazy, lecz również określa kryzysy psychospołeczne, które występują w każdej fazie. Jeśli uda się je przezwyciężyć, prowadzą do psychicznej dojrzałości, jeśli nie, pozostają po nich ślady w postaci nerwic Schemat ten przedstawia w ogólnych zarysach tabl. 17-4. Zwróćmy uwagę, że w każdej fazie kryzys psychospołeczny określano za pomocą pary terminów, z których pierwszy wyraża wynik korzystny, zaś drugi – niekorzystny. Według tej teorii przez całe życie ponosimy konsekwencje każdego z wcześniejszych rozwiązań jakiegoś kryzysu: uczymy się pewnego sposobu rozstrzygania problemów, którym, być może, posłużymy się znowu przy późniejszych kryzysach. Końcowym rezultatem tego procesu jest specyficzna struktura osobowości, ukształtowana przez zmiany, które nałożyły się na ow wspólny schemat rozwoju.

W tej makiecie rakiety kosmicznej starannie zaprojektowano skomplikowaną tablicę rozdzielczą, dostosowując ją do możliwości ruchowych i percepcyjnych operatora, aby nawet pod wpływem stressu spowodowanego podróżą kosmiczną, był zdolny do obsługiwania przyrządów. psychologicznej, przytaczając sprawozdania z badań nad rolą czynnika ludzkiego w obsługiwaniu pojazdów kosmicznych, w systemie pocisków balistycznych oraz omawiając dane dotyczące funkcjonowania mechanizmów kontrolnych człowieka w samolotach i statkach kosmicznych (Sells i Berry, 1961). Komentując te studia, jak również stojące w tym zakresie przed psychologią zadania, Melton i Briggś (1960) stwierdzają:

Człowiek zdrowy psychicznie ma chęć do życia, nie musi nakłaniać siebie samego do wykonania codziennych obowiązków, lecz przeciwnie – szuka okazji do użytecznej działalności, do zabawy, do utrzymywania dobrych stosunków koleżeńskich. Taki zdrowy zapał trzeba, oczywiście, odróżnić od przesadnego podniecenia, kiedy to aktywność stanowi ucieczkę od konfliktu: szalona hiperaktywność jest objawem równie niezdrowym, jak nadmierne znużenie. U źródeł entuzjastycznej postawy leży ten sam warunek, na którym opiera się produktywna aktywność w ogóle: wolność od brzemienia nierozpoznanych, wypartych lub źle rozwiązywanych konfliktów oraz skierowanie swej działalności na wartościowe cele.

Po zakończeniu II wojny światowej wzburzone umysły powróciły do równowagi. Zebrano dokumentację w postaci 19 tomów z dziedziny psychologii w lotnictwie, 4 tomy dotyczące społeczno-psychologicznych badań w wojsku oraz szereg innych niektóre nowe materiały wykorzystywano w podręcznikach dla celów dydaktycznych. Nastąpiło jednak pewne rozczarowanie. Rzeczy, które w gorączce wojennej wydawały się bardzo ekscytujące i obiecujące, utraciły swą pozorną głębię, a różne odkrycia po dokładnym sprawdzeniu okazały się mniej pewne. Dużo istotnych osiągnięć zachowało oczywiście swą wartość, jednakże obecnie, w latach sześćdziesiątych, na wiele rzeczy patrzy się inaczej.

Ponieważ odpowiedzi zależą od tego, w jakim kontekście zadaje się pytanie, i ponieważ zależą tak bardzo od formy pytania i słów w nim użytych, nigdy nie można interpretować jednoznacznie wyniku procentowego urziętego z osobna, jednakże wyniki kolejnych ankiet, powtarzających to samo pytanie, wskazują na istnienie pewnych tendencji i częsta dają dużo interesujących informacji.

Teorie rozwojowe opierają się z pewnością na zdrowych podstawach, skoro uznają, ze człowiek może się uczyć i uczy się oraz że wzrasta on w jakiejś kulturze, w której musi uczestniczyć zgodnie z prawami i zwyczajami tej kultury. Stąd też każda dojrzała osobowość jest produktem swego rozwoju. Pogląd ten nie przesądza jednakże zagadnienia, którą z teorii rozwojowych wybrać jako najbardziej przekonywającą. Oto niektóre spośród nierozwiązanych dotychczas w związku z tymi teoriami spraw.

Eksperymenty Maiera i jego współpracowników dały początek pewnej kontrowersji. Są tacy (np. Wi!coxon, 1952), którzy uważają, że zwykle zasady działania nagród i kar w uczeniu się tłumaczą zachowanie szczurów Maiera bez odwoływania się ,do jakiejś nowej zasady powstawania stereotypii. Uczniowie Maiera starali się jednakże odeprzeó ten argument, twierdząc, że pojawia się coś nowego, gdy kara działa frustrująco (np. Ellen, 1956: również Maier, 1956).